Cơ Sở Sinh Học Của Công Lý

Vào ngày 15 tháng 11 năm 2016, tôi đã thực hiện một bài thuyết giảng về cách mà nghiên cứu hành vi động vật và lịch sử tiến hóa của loài người cung cấp cho chúng ta những manh mối quý giá để thiết lập một hệ thống tư pháp, hệ thống này hoạt động tuân theo bản chất vốn có của con người thay vì đi ngược lại nó.

Không có lý do trực tiếp rõ ràng cho việc chúng ta nên xem xét hành vi của động vật để tìm ra cách xây dựng một hệ thống công lý tốt nhất cho xã hội. Rốt cuộc, xã hội, theo định nghĩa, là tất cả những gì liên quan đến một nền văn hóa phức tạp, một vấn đề đặc thù của loài người. Hơn nữa, trong thế giới động vật không có một hệ thống công lý tương tự nào tồn tại để chúng ta có thể tìm hiểu.

May mắn thay, cả hai khẳng định trên đều không đúng. Các hành vi xã hội của chúng ta chỉ có vẻ phức tạp mà thôi. Trên thực tế, chúng ta bị thúc đẩy bởi những bản năng, động lực và cảm xúc giống như các loài động vật có tập tính xã hội khác. Sự tương đồng giữa các hành vi của con người và động vật thật ra rất dễ nhìn thấy. Đồng thời, nhiều loài động vật cũng có các mối quan hệ xã hội đan xen và phức tạp. Mặc dù chúng có thể đơn giản hơn con người, nhưng rõ ràng động vật cũng sống trong xã hội riêng của chúng và có tạo lập nền văn hóa.

Thứ hai, động vật chắc chắn cũng thể hiện những hành vi mà chúng ta có thể mô tả như một hệ thống công lý.

Ví dụ, từ kết quả của một thí nghiệm rất nổi tiếng với loài khỉ thầy tu, người ta đã phát hiện ra rằng khỉ, vượn, chó và một loạt các loài động vật có vú khác có thể nhận biết và phản ứng với sự bất công. Gần đây hơn, chúng ta cũng thấy rằng loài tinh tinh đôi khi sẽ đứng lên chống lại sự đối xử bất công ngay cả khi chúng được hưởng lợi. Ở đây, tôi đã đề cập đến khảo sát về sự đồng cảm và lòng vị tha của động vật, và có bao nhiêu loài động vật tiếp cận các mối quan hệ xã hội theo những cách đặc trưng giống con người. Có nhiều minh chứng rõ ràng cho thấy sự ưa chuộng công lý, thứ có vẻ như là đặc trưng của riêng con người, đã thực sự phát triển từ rất lâu trước khi con người tiến hóa, và đã từng đóng vai trò quan trọng trong đời sống của động vật có vú sống bầy đàn.

Hoặc một ví dụ khác: Nhiều động vật sinh sống bầy đàn chơi đùa khi chưa trưởng thành và còn biết sử dụng trò chơi (bên cạnh các tiện ích khác) để huấn luyện các thành viên trẻ hơn trong nhóm về sự phức tạp của các hành vi xã hội. Động vật cũng áp dụng nhiều hình thức trừng phạt bao gồm cô lập xã hội, tước bỏ đặc quyền, hay thậm chí cả trừng phạt về thể xác. Cách mà những hình phạt này được áp dụng và trải nghiệm trong đời sống động vật có nét tương đồng với các phương thức phục hồi và củng cố công lý hiệu quả nhất của chúng ta. Việc này cũng giúp giải thích tại sao các phương thức công lý thuần túy về trừng phạt thường thất bại. Theo Nathan, các loài động vật áp dụng công lý theo một cách rất cụ thể và chúng ta cũng sẽ đạt được công lý tốt nhất nếu cũng tuân theo cùng một khuôn mẫu đó.

Động vật sử dụng những yếu tố rào cản để cân bằng lợi ích cho sân chơi, đưa ra lời xin lỗi khi những hành vi vi phạm trật tự xã hội xảy ra, đồng thời thực thi các quy tắc và chuẩn mực hành vi. Tất nhiên, con người chúng ta cũng làm tất cả những điều này và cũng vì những lý do giống như động vật. Nhưng những lý do đó là gì? Theo quan điểm của Nathan, đây là chìa khóa then chốt hướng tới việc xây dựng một nền tư pháp hình sự hoạt động phù hợp với bản chất vốn có cũng như bản năng và động lực xã hội của con người. Không chỉ nhân đạo hơn mà nền tư pháp này sẽ hiệu quả hơn, và cứ nhìn vào những dữ liệu và nghiên cứu về hành vi của động vật chúng ta sẽ thấy rõ lý do tại sao.

Dịch: Thảo Tâm

Biên tập: Catthi

Nguồn ảnh: Internet

Nguồn bài viết: https://thehumanevolutionblog.com/2016/10/14/the-biological-foundations-of-justice/?fbclid=IwAR0ToyoN18WP0-Gm9e7CGA6f2XdklFyLLU2ypt3WlSFM15dQfmZ4Q044uA8

——————

Theo dõi các kênh chính thức của A Crazy Mind tại:

Youtube: http://bit.ly/YT-ACM

Website: https://acrazymind.vn/

A Crazy Mind (Page): https://www.facebook.com/acrazymindVN/

Viết để trưởng thành (Page): https://www.facebook.com/acm.vietdetruongthanh

The Tree Of Life (page): https://www.facebook.com/TheTreeOfLifeVN/

A Crazy Mind – Viết để trưởng thành (nhóm công khai): http://bit.ly/Group-VDTT

Câu chuyện điên rồ của tôi (nhóm riêng tư): https://bit.ly/acm-cauchuyendienro

A Crazy Mind – Hỏi đáp tâm lý: http://bit.ly/Group-HDTL

A Crazy Mind – Mỗi ngày một trang sách: http://bit.ly/ACM-MNMTS

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về A Crazy Mind. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Acrazymind.vn”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook A Crazy Mind để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày và tham gia nhóm cộng đồng tự chữa lành của A Crazy Mind tại: https://www.facebook.com/groups/371004360098732/

(***) Trở thành Cộng tác viên để rèn luyện tư duy ngôn ngữ và đóng góp kiến thức cho cộng đồng tại https://bit.ly/2EiflcL