Con Người Không Được Lập Trình Để Hạnh Phúc – Bạn Đừng Ép Buộc Bản Thân Mình

Một ngành công nghiệp hạnh phúc và suy nghĩ tích cực khổng lồ, ước tính có trị giá 11 tỷ đôla Mỹ một năm, đã giúp tạo ra một ảo tưởng rằng hạnh phúc là một mục tiêu có thể thực hiện được. Đuổi theo giấc mơ về hạnh phúc là một khái niệm rất Mỹ, được lan truyền sang phần còn lại của thế giới qua văn hoá đại chúng. Tất nhiên, “theo đuổi giấc mơ” là một trong những quyền không thể xâm phạm của Mỹ. Không may là điều này đã giúp tạo ra một kỳ vọng mà đời thực luôn cứng đầu từ chối thực hiện.

Vì ngay cả khi tất cả những nhu cầu về sinh học và vật chất của chúng ta được thoả mãn, một trạng thái hạnh phúc lâu bền vẫn sẽ là một mục tiêu chỉ là lý thuyết và khó nắm bắt, như Abd-al-Rahman III, Khalip của Córdoba vào thế kỷ X, đã phát hiện ra. Ông ấy là một trong những người đàn ông quyền lực nhất lúc bấy giờ, người đã tận hưởng những thành tựu về văn hoá và quân sự, cũng như những thú vui trần tục ở hai hậu cung của mình. Dù vậy, lúc cuối đời, ông quyết định đếm chính xác số ngày mà ông ấy cảm thấy hạnh phúc. Con số chính xác là 14.

Hạnh phúc, như nhà thơ người Brazil diễn tả, giống như “một chiếc lông vũ bay trong không trung. Nó bay nhè nhẹ, nhưng không được lâu.” Hạnh phúc là một ý niệm của con người, một ý nghĩ trừu tượng mà không có biểu hiện tương đương trong trải nghiệm thực sự. Những cảm xúc tích cực và tiêu cực đều có hiện diện trong não bộ, nhưng hạnh phúc lâu bền lại không có cơ sở sinh học. Và – có lẽ thật bất ngờ – tôi nghĩ rằng đây là thứ chúng ta có thể cảm thấy vui.

Tự nhiên và tiến hoá

Con người không được thiết kế để hạnh phúc, hoặc kể cả là hài lòng. Thay vào đó, chúng ta được thiết kế chủ yếu để sống sót và sinh sản, như mọi sinh vật khác trong thế giới tự nhiên. Trạng thái thỏa mãn bị tự nhiên phản đối vì nó sẽ hạ thấp sự cảnh giác của chúng ta đối với những mối đe dọa có thể xảy ra với sự sống còn của chúng ta.

Sự thật rằng quá trình tiến hoá đã ưu tiên phát triển thuỳ trán của não (phần cho chúng ta khả năng phân tích và điều hành xuất sắc) thay vì khả năng tự nhiên để hạnh phúc, nói cho chúng ta nhiều điều về sự ưu tiên của tự nhiên. Các vị trí địa lý khác nhau và các mạch trong não bộ đều có những chức năng riêng về mặt thần kinh và trí tuệ, nhưng hạnh phúc, chỉ là một ý niệm không có cơ sở thần kinh, không thể được tìm thấy trong mô não.

Trên thực tế, các chuyên gia trong lĩnh vực này lý luận rằng sự thất bại của tự nhiên trong việc loại bỏ phiền muộn ra khỏi quá trình tiến hoá (mặc dù có những bất lợi rõ ràng trong vấn đề sinh tồn và sinh sản) là do sự phiền muộn là một cách thích nghi có vai trò hữu ích trong những thời gian khó khăn, bằng cách giúp cho những cá nhân bị chán nản tránh xa khỏi những tình huống nguy hiểm và vô vọng mà anh ấy hoặc cô ấy không thể vượt qua. Những suy nghĩ chán nản cũng có thể thực hiện chức năng giải quyết vấn đề trong những lúc khó khăn.

Đạo đức

Ngành công nghiệp hạnh phúc hiện nay có nguồn gốc từ những quy tắc đạo đức của Thiên chúa giáo, nhiều trong số đó sẽ cho chúng ta biết rằng có một lý do về đạo đức cho bất kỳ sự bất hạnh nào mà chúng ta có thể trải qua. Điều này, họ thường nói, là do những sự yếu kém về đạo đức, sự ích kỷ và suy nghĩ vật chất của chúng ta. Họ thuyết giáo về một trạng thái cân bằng tâm lý đạo đức qua sự hy sinh, sự vô tư và kìm nén ham muốn.

Trên thực tế, những chiến thuật này chỉ cố gắng tìm ra một liều thuốc cho bản chất không thể tận hưởng cuộc sống một cách lâu dài của chúng ta, vậy nên chúng ta nên cảm thấy thoải mái khi biết rằng sự bất hạnh không hẳn là lỗi của chúng ta. Nó là lỗi của sự thiết kế của tạo hoá. Nó nằm trong thiết kế của chúng ta. Những người ủng hộ một con đường đúng đắn về đạo đức tới hạnh phúc cũng phản đối việc đi tắt để đến với sự hưởng thụ với sự giúp sức của thuốc hướng thần. George Bernard Shaw đã nói: “Chúng ta không có quyền được hưởng hạnh phúc mà không tạo ra nó hơn là hưởng sự giàu sang mà không tạo ra nó.” Hạnh phúc rõ ràng cần phải kiếm được, chứng tỏ rằng đây không phải là một trạng thái tự nhiên.

Cư dân trong cuốn Thế giới mới tươi đẹp của Aldous Huxley sống cuộc sống hoàn toàn hạnh phúc với sự giúp đỡ của “soma”, loại thuốc giữ cho họ dễ sai khiến nhưng lại thoả mãn. Trong cuốn tiểu thuyết này, Huxley ngụ ý rằng một con người tự do không tránh khỏi việc bị tra tấn bởi những cảm xúc khó tả. Lựa chọn giữa sự tra tấn về cảm xúc và sự yên lặng thoả mãn, tôi ngờ rằng nhiều người sẽ muốn vế sau hơn.

Nhưng “soma” không tồn tại, nên vấn đề không phải là tiếp cận sự thoả mãn đáng tin cậy và lâu bền bằng thuốc là không hợp pháp; mà đó là điều không thể. Hoá chất làm thay đổi tâm trí (đôi khi có thể là một điều tốt), nhưng vì hạnh phúc không liên quan tới một mô hình hoạt động cụ thể nào của não bộ, chúng không thể tái tạo nó bằng hoá chất.

Hạnh phúc và bất hạnh

Cảm xúc của chúng ta lẫn lộn và hỗn tạp, hỗn độn, rối rắm và đôi khi mâu thuẫn, những tất cả những thứ khác trong cuộc sống của chúng ta. Nghiên cứu cho thấy rằng những cảm xúc tích cực và tiêu cực có thể cùng tồn tại trên não bộ một cách tương đối độc lập. Mô hình này cho thấy rằng bán cầu não phải ưu tiên xử lý các cảm xúc tiêu cực, trong khi những cảm xúc tích cực lại được xử lý bởi bán cầu não trái.

Vậy hãy nhớ rằng chúng ta không được thiết kế để lúc nào cũng vui vẻ. Thay vào đó, chúng ta được thiết kế để sống sót và sinh sản. Đây là những nhiệm vụ khó khăn, vậy nên chúng ta phải cố gắng và nỗ lực, tìm kiếm sự hài lòng và sự an toàn, đối chọi với những mối đe doạ và tránh thương đau. Mô hình về những cảm xúc trái ngược được đưa ra bởi nỗi đau và niềm hạnh phúc cùng tồn tại hợp với thực tại của chúng ta hơn là niềm vui sướng không thể đạt được mà ngành công nghiệp hạnh phúc đang cố bán cho chúng ta. Thực ra, giả vờ rằng bất kì cấp độ của sự đau đớn nào đều là bất thường và là biểu hiện của bệnh lý sẽ chỉ nuôi dưỡng cảm giác thiếu thốn và bực đội mà thôi.

Công nhận rằng không có thứ gì gọi là hạnh phúc trông có vẻ là một thông điệp hoàn toàn tiêu cực, nhưng trong cái rủi có cái may, sự an ủi chính là ta biết rằng sự bất mãn không phải là một thất bại. Nếu bạn đôi lúc không được hạnh phúc, đây không phải là một khiếm khuyết cần sửa chữa gấp, như những chuyên gia hạnh phúc hay nói. Khác xa điều đó. Sự lên xuống thất thường này, thực chất, là điều khiến cho bạn là con người.

Dịch: Topaz
Biên tập: Tuấn Ngọc
Minh họa: (Ảnh tham khảo trên internet)
Nguồn:  https://theconversation.com/humans-arent-designed-to-be-happy-so-stop-trying-119262
A Crazy Mind là một dự án phi lợi nhuận với hơn 100 cộng tác viên trên khắp cả nước. Với mục tiêu đem lại và nâng cao kiến thức tâm lý tới cộng đồng, chúng tôi mong nhận được sự ủng hộ và đóng góp của các bạn. Các quý độc giả có thể donate cho A Crazy Mind tại đây: https://acrazymind.vn/donate/ . Xin cảm ơn!
(*) Bản quyền bài dịch thuộc về A Crazy Mind. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Acrazymind.vn”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
(**) Follow Facebook A Crazy Mind để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày và tham gia nhóm cộng đồng tự chữa lành của A Crazy Mind tại: https://www.facebook.com/groups/371004360098732/
(***) Trở thành Cộng tác viên để rèn luyện tư duy ngôn ngữ và đóng góp kiến thức cho cộng đồng tại https://bit.ly/2EiflcL