Ký ức mùi hương - Không chỉ chạm tới nỗi đau

Một ngày như bao ngày bình thường, tôi chạy xe qua từng góc phố để đến chỗ làm. Bỗng mùi hương quen thuộc của ai đó lướt qua khiến tôi giật mình. Mùi hương này giống với mùi nước hoa của người bạn cũ lâu ngày không gặp. Thế là cả chặng đường còn lại, những kỷ niệm của hai đứa cứ ùa về theo từng vòng xe chạy. Ngày hôm đó bầu trời đẹp kỳ lạ.

Một dịp khác tôi lên vùng cao công tác hai tuần. Những ngày ở bản ngày nào cũng nấu ăn bằng bếp củi. Mùi khói lam chiều làm cay mắt, cay cả sống mũi tôi. Tôi nhớ hồi bé thường ngồi cạnh bà tôi trong bếp, bà kể bao câu chuyện hay thú vị. Thời gian chớp mắt đã vụt qua, tôi đã xa lắm những ngày còn nhỏ.

Vậy đó, những mùi hương luôn có sức mạnh đặc biệt với tôi. Mùi nước xả vải, mùi gỗ, mùi sơn cửa, mùi rơm rạ đốt… mỗi mùi đều gắn với những kỷ niệm vui có, buồn có. Nhưng điều gì làm nên sự kỳ diệu này? Những chuyện thuở nhỏ lúc nhớ lúc quên tại sao có thể ùa về một cách rõ ràng chỉ với mùi hương quen thuộc?

Cách mùi hương mở ra vùng ký ức đóng băng sau nhiều ngày quên lãng

Ảnh: Lisa

Trong cuốn sách Remembrance of Things Past của Marcel Proust, tác giả đã minh họa cách mùi hương liên kết với những kỷ niệm trong quá khứ thông qua mạng lưới tế bào nơron thần kinh cụ thể. Nhân vật chính trong truyện đã nhớ lại những ký ức bị lãng quên thời thơ ấu khi anh ấy nhúng chiếc bánh quy vào một tách trà. Các nhà nghiên cứu gọi đây là “hiệu ứng trí nhớ Proustian”. Những ký ức tuổi thơ gắn với mùi hương sẽ ở lại bên ta suốt cuộc đời. 

Điểm đặc biệt nhất của những ký ức được gợi lên bằng mùi là chúng mở ra những hồi ức giàu cảm xúc và sức gợi hơn bất kỳ ký ức do dấu hiệu nào khác. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra ký ức ùa về bất chợt bằng mùi hương xúc động hơn, kích hoạt cơ chất sinh học thần kinh của quá trình xử lý cảm xúc. Mọi người được đưa về thời gian và không gian ban đầu của ký ức một cách nguyên bản nhất so với việc nhớ lại thông qua phương thức khác. 

Ký ức do khứu giác gợi mở liên quan chặt chẽ đến cấu tạo sinh học của cơ thể. Các bó khứu giác đi trực tiếp vào các vùng chuyên biệt trên vỏ não, nơi có các hạch hạnh nhân xử lý trải nghiệm cảm xúc và trí nhớ cảm xúc. Trong quá trình hồi tưởng lại ký ức được gợi lên bằng mùi, hạch hạnh nhân được kích hoạt nhiều hơn so với khi ngửi thấy những mùi tương tự không đem lại ký ức. 

Mùi hương gắn với những nỗi đau bạn không muốn nghĩ đến?

Mùi hương đem lại ký ức êm đềm trong quá khứ. Nó cũng có thể mang theo cả những nỗi đau. 

Thông thường, mùi hương dễ chịu sẽ đi kèm với kỷ niệm hạnh phúc hơn là những cảm xúc tiêu cực. Vào năm 2013, một nghiên cứu trên 135 trẻ sơ sinh cần tiêm vacxin có sử dụng tấm đệm xức mùi thơm vani cho bé ngủ và một nhóm không sử dụng đệm thơm này trong suốt quá trình trước, trong, sau khi tiêm. Những đứa trẻ quen với mùi thơm của vani và lặp lại trong những lần tiêm sau sẽ ít quấy khóc hơn nhiều so với nhóm còn lại. Điều này có thể giải thích tại sao mùi hương dễ chịu sẽ loại bỏ căng thẳng hơn. 

Nếu đang trải qua stress, hãy lập trình não bộ quen với mùi hương thơm yêu thích, gắn liền với những khoảng thời gian yên bình. Sau đó bạn đem nó theo khắp mọi nơi bằng cách xức lên người hoặc đựng trong chai, lọ nhỏ. Điều này sẽ giúp người dùng có suy nghĩ tích cực hơn.   

Ký ức mùi hương - Lối đi mới đầy hy vọng cho người bị sa sút trí tuệ

Ký ức là thước phim ghi lại tất cả những gì liên quan đến chúng ta. Chúng ta sẽ chẳng là ai nếu không có ký ức. Có thể bạn không thể nhớ được tất cả mọi thứ đã diễn ra trong cuộc đời mình, nhưng hoàn toàn có thể nhớ lại những kỷ niệm sâu sắc, đáng nhớ thông qua mùi hương. 

Khi tuổi tác tăng lên, trí tuệ và sức khỏe giảm sút, con người có thể rơi vào trạng thái lúc nhớ lúc quên. Lúc thẫn thờ chợt nhớ đến người này, nhưng lại quên mất người kia đã từng xuất hiện bên mình. Có nhiều cách để ghi lại kỷ niệm như viết nhật ký, giữ gìn những bức ảnh. Nhưng cách tự nhiên và đem lại cảm giác chân thực nhất chính là tác động đến khứu giác, mở ra một “đại sảnh” ký ức. 

Đối với những người lớn tuổi, có thể sử dụng mùi nước hoa của họ thường dùng khi còn trẻ, các sản phẩm dầu gội đầu có hương thơm họ dùng trước kia. Hoặc cũng có thể là mùi quen thuộc của con cháu thường ở bên họ. Thậm chí mỗi người có thể dùng quần áo cũ của những người thân quen để gợi mở ký ức “ngầm”. Mùi hương dịu êm đem lại cảm giác thư thái, một số mùi khó chịu hơn như mùi khét, mùi củi đốt, mùi sơn… Tùy theo những biến cố trong đời đã trải qua mà mỗi người biết và lựa chọn các mùi khác nhau để thử.

Sử dụng mùi hương để tìm lại ký ức là một phương pháp mới đầy hy vọng cho người bị sa sút trí tuệ. Triệu chứng khó điều trị nhất ở bệnh nhân sa sút trí tuệ là tâm lý dễ bị kích động, hung hăng. Sử dụng mùi hương nhẹ nhàng có thể giúp bệnh nhân bình tĩnh và giảm thiểu các triệu chứng loạn thần khác. 

Mặc dù cần thêm nhiều nghiên cứu để có bằng chứng rõ ràng về lợi ích sức khỏe của liệu pháp hương thơm trong bệnh mất trí nhớ, các nghiên cứu dựa trên bằng chứng đã cho thấy những kết quả đầy hứa hẹn. 

Ký ức của tôi tràn đầy mùi thơm của hương lúa mới gặt về, là mùi khói bếp, mùi nước xả vải cô giáo tôi thường dùng mỗi ngày. Mọi thứ vẫn đều vẹn nguyên ở nơi nào đó trong trí não, chờ một tác động nhỏ để ùa về tấp nập những niềm vui, ngọt ngào hay cả những chuyện buồn đã nguôi ngoai từ lâu. Mong rằng bạn cũng như tôi, có một ký ức mùi hương sống động để nếu lỡ quên đi cũng có thể tìm về. 

Tác giả: APhàn