[Review Sách] Tại Sao Anh Ta Làm Thế? – Giải Mã Tâm Lý Kẻ Bạo Hành

Bạn Nghĩ Thế Nào Về Một Người Khiến Bạn Phải Suy Nghĩ Theo Ý Họ?

Bạn có bao giờ thấy một trường hợp thế này: Cả bạn và những người xung quanh đều thấy một anh chàng có tính cách thoải mái, luôn cởi mở, giúp đỡ người khác nhiệt tình… nhưng bỗng một ngày đẹp trời, bạn thấy anh ta bị buộc tội bạo hành. Thật vô lý! Phải chăng họ đã buộc tội anh ta vì nhầm lẫn gì đó hay vì cảm thấy ghen tỵ?

Cả hai lý do đều hoàn toàn không đúng và có lẽ tất cả các lý do khác cũng vậy. Nếu như có người nào đó bị buộc tội bạo hành thì có đến 90% là đúng sự thật. Có thể bạn sẽ thắc
mắc: Tại sao tôi lại có thể hùng hồn đưa ra lời khẳng định này? Không sợ sẽ làm tổn thương những người có thể bị oan sao? Tôi xin khẳng định là điều này hoàn toàn hợp lý vì có thể bạn cũng sẽ có khẳng định tương tự như vậy khi đọc xong cuốn “ Tại sao anh ta làm thế? – Lundy Bancroft”. Tác giả là một chuyên gia tư vấn trong lĩnh vực bạo hành gia đình và ngược đãi trẻ em – đồng chủ nhiệm của chương trình tư vấn đầu tiên ở Hoa Kỳ (có lẽ là đầu tiên trên thế giới) dành cho những người đàn ông bạo hành.

Tôi cảm nhận cuốn sách này như một cuốn sổ ghi lại công thức, từng bước làm của một bài toán vậy. Trong những trang đầu tiên, tác giả cẩn thận gửi những lời cám ơn và chú thích thuật ngữ dùng trong suốt cuốn sách: đàn ông bạo hành và kẻ bạo hành – dành cho bất cứ người đàn ông nào liên tục tái diễn những vấn đề như thiếu tôn trọng, hay kiểm soát, xúc phạm hoặc xem thường bạn đời, cho dù hành vi của anh ta có bao gồm thói bạo hành về lời nói hành hung hoặc ngược đãi tình dục hay không.

Tôi cảm nhận cuốn sách này như một cuốn sổ ghi lại công thức, từng bước làm của một bài toán vậy. Trong những trang đầu tiên, tác giả cẩn thận gửi những lời cám ơn và chú thích thuật ngữ dùng trong suốt cuốn sách: đàn ông bạo hành và kẻ bạo hành – dành cho bất cứ người đàn ông nào liên tục tái diễn những vấn đề như thiếu tôn trọng, hay kiểm soát, xúc phạm hoặc xem thường bạn đời, cho dù hành vi của anh ta có bao gồm thói bạo hành về lời nói hành hung hoặc ngược đãi tình dục hay không.

Bước đầu tiên tác giả vẽ ra cho chúng ta thấy bản chất của lối suy nghĩ bạo hành. Trong phần một, tác giả kể rất nhiều những câu chuyện thực tế thu thập được trong suốt những chương trình của mình dành cho những người đàn ông bạo hành. Có một khảo sát nhỏ trong chương trình của tác giả và khảo sát này cho chúng ta thấy có rất nhiều quan điểm sai lầm về bạo hành như: Anh ta từng bị bạo hành khi còn nhỏ, người tình trước của anh ta làm anh ta tổn thương, anh ta chỉ bạo hành người anh ta yêu nhất, anh ta dồn nén cảm xúc quá nhiều, anh ta có tính hung hăng, anh ta mất kiểm soát, anh ta có vấn đề về thần kinh…. Và có đến 17 những giả thuyết hoang đường về kẻ bạo hành. Tác giả phân tích rất kỹ từng giả thuyết một, ghép từng câu chuyện vào đó như những ví dụ để đơn giản hóa một bài toán. Điểm mấu chốt trong phần này đó là tất cả những vấn đề cảm xúc của gã đàn ông bạo hành không gây ra tính bạo hành. Cảm xúc không phải thứ chi phối hành vi bạo hành hay kiểm soát mà chính những niềm tin, giá trị, và thói quen mới là động lực thúc đẩy. Bạo hành phát triển nhờ vào sự mơ hồ, bao gồm cả sự mơ hồ của bản thân về việc bạo hành. Tất cả những lý do mà kẻ bạo hành đưa ra về hành vi của họ chỉ đợn giản là lời bao biện. Và bạn chẳng làm gì sai cả, bạn không thể thay đổi anh ta bằng cách tìm ra lý do khiến anh ta khó chịu, giúp anh ta cảm thấy tốt hơn hoặc cải thiện mối quan hệ giữa hai người – tính bạo hành là vấn đề của riêng anh ta thôi. Ở chương này, những kiểu đàn ông bạo hành cũng được chỉ ra một cách cụ thể, chi tiết. Nửa kia của bạn có thể là một trong các kiểu này hoăc cũng có thể là sự pha trộn chúng lại với nhau, bạn cần đọc những chương sau để hiểu hết được những thắc mắc này.

Trong phần hai, người đàn ông bạo hành được phân tích rõ ràng trong các mối quan hệ (Người đàn ông bạo hành trong các mối quan hệ). Phần này cho chúng ta hiểu rõ sự hình thành của người đàn ông bạo hành, sức mạnh của những năm tháng đầu tuyệt vời. Đó cũng trả lời một phần cho trường hợp tôi kể đến ở phía trên và hướng dẫn cụ thể những dấu hiệu về một kẻ bạo hành. Nếu bạn biết mình đang tìm kiếm điều gì, các dấu hiệu cảnh báo sớm thường sẽ rất rõ ràng. Nếu các dấu hiệu cảnh báo xuất hiện, hãy hành động nhanh chóng, đặt ra các giới hạn hoặc từ bỏ mối quan hệ… Và thật tệ nếu trong cuộc sống hàng ngày của bạn xuất hiện một người đàn ông bạo hành.

“Tôi cảm thấy mình sắp phát điên.
Đôi lúc tôi biết một ngày nào đó; không cần biết tôi đã làm gì, tôi cũng phải nhận lấy nó không sớm thì muộn.
Anh ta là một người đàn ông ngọt ngào, đáng yêu phía sau.
Tôi không bao giờ biết được điều gì sẽ xảy ra; anh ta có thể bất thình lình trở mặt với tôi.
Tôi không thể goi anh ấy là kẻ bạo hành. Ý tôi là, anh ấy thực sự dễ thương suốt mấy tuần liền.
Tôi thật lòng yêu anh ấy.”

Đọc xong đoạn trên các bạn có cảm giác như người phụ nữ này thật dễ thay đổi quan điểm về anh chồng của mình không? Rất tiếc là không, vì vấn đề nằm ở người chồng – một kẻ bạo hành trong gia đình. Tại sao cô ấy lại như vậy? Nửa kia bạo hành thì cũng chỉ bạo hành thôi, tại sao cô ấy không phản ánh hoàn toàn về sự bạo hành ấy? Đơn giản là vì kẻ bạo hành không phải lúc nào cũng phô ra cái bạo hành của mình. Với bạo hành về tình dục, anh ta cho rằng điều đó là quyền của anh ta, cô nợ anh ta tình dục, tình dục là cách để bành trướng quyền lực và sự thống trị, anh ta coi cô như một công cụ tình dục… và cuối cùng, hắn lại trở về với quý ông tuyệt đỉnh. Còn về người nghiện ngập, hắn cũng có thể bạo hành nửa kia hoặc không, vì chúng không hề ảnh hưởng đến việc kẻ bạo hành đưa ra những lựa chọn khi đang say. Với kẻ bạo hành, việc chia tay sẽ làm họ thay đổi xoay vòng
nhiều nhất, có thể hắn sẽ trở nên yêu bạn hơn , nhưng ngay sau khi cảm thấy bạn vẫn tỉnh táo muốn rời xa hắn, kẻ bạo hành sẽ đưa ra những biện pháp bạo hành để đe dọa, tấn công bạn, làm bạn không thể phan biệt đươc điều gì đúng, điều gì sai. Điểm mấu chốt trong phần này đó là bạn cần phải nhận ra rời bỏ kẻ bạo hành là điều khó thực hiện, bạn phải thực hiện những bước cụ thể trước và sau khi mối quan hệ tan vỡ, hiểu cuộc đời mình không thuộc về ai cả, ngoại trừ chính mình.

Bước tiếp theo của bài toán, tác giả mở rộng hơn về quỹ đạo và mối quan hệ xung quanh của kẻ bạo hành. Mối quan hệ gần gũi nhất chính là con của kẻ bạo hành, cũng như đàn ông bạo hành làm cha. Phần này không phải dạy cách người đàn ông bạo hành làm cha mà cho thấy ảnh hưởng khi có một người bạo hành trong gia đình. Một kẻ bạo hành sống trong nhà sẽ ảnh hưởng đến tất cả mọi người.Những đứa trẻ khi nhìn hoặc nghe thấy cha chúng bạo hành mẹ sẽ sinh ra cảm giác sợ hãi, thu mình, và cũng có thể đươc đánh giá là mắc hội chứng tăng động giảm chú ý… Khi chuẩn bị rời khỏi kẻ bạo hành, bạn cần tìm tư vấn pháp luật về vấn đề quyền nuôi con càng sớm càng tốt vì hắn cũng sẽ tìm mọi cách để dành quyền nuôi con và đe dọa bạn. Hắn cũng rất tích cực trong việc lôi kéo đồng minh của mình.

Và nếu bạn thấy mọi người giữ quan điểm trung lập giữa bạn và nửa kia bạo hành thì họ đang ủng hộ anh ta và bỏ rơi bạn, dù họ có tuyên bố điều ngược lại. Mọi người cũng phải cực kỳ thận trọng khi người đàn ông tuyên bố rằng anh ta bị cáo buộc vì bạo hành hay bạo lực. Phần lớn những cáo buộc về bạo hành – dù không phải tất cả – đều cực chính xác, và kẻ bạo hành thường trông không có vẻ là người như vậy. Một mối quan hệ nhiều kẻ bạo hành sử dụng đó là hệ thống luật pháp, hắn coi đây là cơ hội để thực hiện hành vi thao túng. Vì vậy bạn cần kết hợp giữa hệ thống pháp luật với những bước tự bảo vệ khác và một người sẵn sàng đứng lên bảo vệ quyền lợi và nhu cầu của bạn.

Đã đến bước cuối cùng hoàn thành bài toán, có lẽ các bạn sẽ mong chờ công thức thay đổi người đàn ông bạo hành. Và nó thực sự xuất hiện trong bước này. Nhánh nhỏ đầu tiên trong công cuộc thay đổi là hiểu quá trình tao nên một người bạo hành. Một cậu bé học cách bạo hành như thế nào ? Từ độ tuổi rất nhỏ, tầm 3 tuổi hoặc sớm hơn, trẻ em bắt đầu học những luật lệ và truyền thống trong nền văn hóa của chúng. Những em nhỏ theo dõi hành vi, cách cư xử của người thân, bạn bè, những người lớn mà chúng thân thiết. Sau đó chúng theo dõi xem hành vi nào đáng khen ngợi, hành vi nào lên án. Vậy nên, khi trong gia đình có kẻ bạo hành, chúng có thể sẽ bị nhầm lẫn bởi việc đúng sai (do người bố bạo hành của chúng thường đổ lỗi cho nửa kia) và chúng sẽ dần học được cách để trở thành người bạo hành như bố của chúng vậy. Từ đó, chúng ta thấy kẻ bạo hành không phải bẩm
sinh mà anh ta được tạo ra. Để có thể tạo ra sự thay đổi cho kẻ bạo hành, chúng ta phải định hình thái độ của anh ta đối với quyền lực và sự lợi dụng. Sau khi đã nhìn nhận đúng về quá trình hình thành 1 người đàn ông bạo hành, tác giả đưa ra những bước cụ thể để thay đổi một người bạo hành. Quá trình gồm 13 bước tất cả, nhưng trước khi bắt đầu thì kẻ bạo hành cần nhận trách nhiệm của mình chứ không đổ lỗi cho bất cứ nguyên nhân nào. Chương trình dành cho anh ta trong những thời điểm này là chương trình cho kẻ bạo hành chứ không phải trong trị liệu cá nhân. Bạn cũng vậy, chỉ có thể tạo bối cảnh cho sự thay đổi, là một quan tòa đánh giá quá trình thay đổi một cách cụ thể của nửa kia và đặt quá trình hồi phục của chính bạn và những đứa con lên hàng đầu.

Cuối cùng, khi mọi thứ về người đàn ông bạo hành đã được sáng tỏ, tác giả muốn cùng mọi người tạo dựng một thế giới không bạo hành. Vậy phụ nữ bị bạo hành có thể làm gì? Điều đầu tiên là bạn cần sẵn sàng để thay đổi vì việc hành động trong cộng đồng chống lại nạn bạo hành phụ nữ có thể là một hoạt động mang lại sức mạnh và sự chữa lành cho chính bạn, nhưng điều đó sẽ không xảy ra nếu thời cơ chưa chí muồi. Sau đó bạn có thể bổ sung thêm một số những ý tưởng sau để hoàn thành: tìm sự hỗ trợ bằng bất cứ cách nào, viết nhật ký về những trải nhiệm của bạn, tránh xa những người có ảnh hưởng xấu đến bạn, giữ kẻ bạo hành ở xa tâm trí… Nếu bạn muốn hỗ trợ một người phụ nữ bị bạo hành, chúng ta phải trở nên đối lập với kẻ bạo hành, cần phải kiên nhẫn với người bị bạo hành, là cùng họ đưa ra giải pháp chứ không phải thay họ giải quyết vấn đề. Chúng ta cũng cần tiếp cận với kẻ bạo hành và lưu tâm đến lũ trẻ. Và cuối cùng, một khi chúng ta xé bỏ lớp vỏ ngụy biện, sự thật méo mó và thao túng khỏi những kẻ bạo hành, họ khó có thể thoát tội với thói bạo hành của mình. Mọi người đều có vai trò trong việc chấm dứt
nạn bạo hành, và khi chúng ta loại trừ được một dạng hành vi bạc đãi kinh niên thì các phần còn lại cũng sẽ bắt đầu tan rã.

Tại sao anh ta làm thế? – Giải mã tâm lý kẻ bạo hành là một cuốn sách vô cùng cần thiết cho nạn bạo hành hiện nay. Nếu như tất cả mọi người đều hiểu được nạn bạo hành cần được ứng phó như thế nào, sẽ là một tín hiệu tốt, nó khiến cho chất lượng cuộc sống của phụ nữ được nâng cao hơn rất nhiều, để từ đó, họ có thể cảm nhận được sự hạnh phúc một cách rõ rệt hơn.

Review bởi Halley – A Crazy Mind team

Ảnh: Huy Hoang Bookstore

Bạn là bên xuất bản và phát hành sách thể loại tâm lý? Bạn muốn giới thiệu những đầu sách đó đến đông đảo độc giả – những người có niềm đam mê tìm hiểu kiến thức tâm lý? Vậy thì mời bạn tham khảo hợp tác truyền thông sách qua link nhé: https://acrazymind.vn/hop-tac-review-sach-cung-a-crazy-mind/

A Crazy Mind là một dự án phi lợi nhuận với hơn 100 cộng tác viên trên khắp cả nước. Với mục tiêu đem lại và nâng cao kiến thức tâm lý tới cộng đồng, chúng tôi mong nhận được sự ủng hộ và đóng góp của các bạn. Các quý độc giả có thể donate cho A Crazy Mind tại đây: https://acrazymind.vn/donate/ . Xin cảm ơn!

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về A Crazy Mind. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Acrazymind.vn”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook A Crazy Mind để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày và tham gia nhóm cộng đồng tự chữa lành của A Crazy Mind tại: https://www.facebook.com/groups/371004360098732/

(***) Trở thành Cộng tác viên để rèn luyện tư duy ngôn ngữ và đóng góp kiến thức cho cộng đồng tại https://bit.ly/2EiflcL