Tại sao quan tâm tới điều người khác nghĩ lại sinh ra các bệnh tâm lý?

“Đôi khi, hãy chịu đựng bị cười nhạo. Hãy nhìn quanh bạn và rung động để tìm ra con người thật sự của mình.”

- Epictetus -

Lẽ thường cho ta biết một chút quan tâm tới ý kiến của người khác rất hữu ích trong việc tạo dựng những mối quan hệ tốt đẹp và duy trì sự gắn kết xã hội. Tuy nhiên hầu hết mọi người lại quan tâm quá nhiều về việc người khác nghĩ gì. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu điều này ảnh hưởng tới sức khỏe tâm lý như thế nào và làm thế nào mà việc thoải mái hơn với những lời chế giễu, từ chối và coi thường có thể tăng cơ hội sống một cuộc sống viên mãn. 

“Tôi chưa bao giờ ngừng ngạc nhiên về việc tất cả chúng ta đều yêu bản thân mình hơn trong khi lại quan tâm tới ý kiến của người khác hơn là của chính mình”

Phương tây hiện đại chú trọng vào việc đạt được sự công nhận của xã hội và tốt đẹp trong mắt của những người khác. Điều này đang tạo nên một bộ phận dân số bao gồm cả phụ nữ lẫn nam giới bị kìm hãm trong quá trình phát triển. Công nhận xã hội ban đầu xuất phát từ thành công ở thế giới bên ngoài hay ít nhất từ vẻ bề ngoài. Nghề nghiệp, tài sản vật chất, số tiền trong tài khoản ngân hàng, ngoại hình, quần áo, địa vị của những người ta kết giao là những thứ mang tới sự công nhận bao người khao khát. Tuy nhiên, sự định hướng quá mức với thế giới của con người, địa điểm hay đồ vật không phải là một lối sống tích cực như Carl Jung đề cập: 

“Một người với những mối quan tâm bên ngoài sẽ không bao giờ hài lòng với sự cần thiết. Ngược lại, anh ta sẽ liên tục khao khát về những điều lớn lao, tốt đẹp mà anh ta kiếm tìm bên ngoài, đúng với thiên kiến của mình. Anh ta hoàn toàn quên rằng cho dù đạt được những thành công bên ngoài thì bản chất bên trong của mình vẫn không thay đổi. Rõ ràng cuộc sống vật chất bên ngoài của một người có liên hệ mật thiết tới những điều tốt hơn, đẹp hơn thế nhưng những điều này lại mất đi giá trị khi con người bên trong không thể bắt kịp với vỏ bọc tốt đẹp bên ngoài."

Jung không phải là một người khổ hạnh,đi phủ nhận giá trị của thành công mà ông quan điểm rằng nếu không hoàn thiện và làm đẹp nội tâm hay trạng thái tâm hồn, thành công bề ngoài cũng không thể giúp con người trở nên giàu có thật sự. Bao quanh ta có thể là sự giàu có về vật chất, hay đạt được những lý tưởng xã hội đương thời về vẻ đẹp và phong cách, bạn bè có thể ngưỡng mộ ta nhưng một khi nội tâm bị bỏ bê, ta sẽ bị những đau khổ bám đuổi. Điều này đúng như Jung giải thích :

“ Được thỏa mãn với những “nhu cầu thiết yếu” về thành công bên ngoài chính là nguồn hạnh phúc không thể đong đếm được, nhưng nội tâm tiếp tục cất tiếng nói và điều này có thể được đáp ứng khi không sở hữu những tài sản vật chất. Một khi tiếng nói này càng ít trong cuộc rượt đuổi những điều tuyệt vời của thế giới thì con người nội tâm càng dễ trở thành nguồn bất hạnh không thể lý giải giữa những hoàn cảnh sống mà kết cục của họ được dự đoán sẽ hoàn toàn khác. Sự ngoại hiện của cuộc sống trở thành những đau thương vô phương cứu chữa bởi không ai có thể hiểu được tại sao một người lại bị tổn tưởng bởi chính mình. Đó chính là căn bệnh của người phương Tây…”

Nhưng liệu quá chú trọng theo đuổi thế giới vật chất bên ngoài đồng thời bỏ bê sự phát triển nội tâm có là một căn bệnh của phương Tây hay không, làm gì để chữa khỏi căn bệnh này? Chúng ta nên bỏ qua con đường tới sự phù hợp thời thế bởi để phù hợp đồng nghĩa với tìm kiếm sự công nhận xã hội thông qua lý tưởng về thành công bề ngoài. Thay vào đó nên định hướng lại cuộc sống để mang lại trật tự, yên bình và sức mạnh cho tâm hồn. Nói cách khác, chúng ta phải sống một cuộc sống đích thực hơn, nghe theo tiếng gọi nội tâm hay như nhà triết học thế kỉ 16 Michel de Montaigne giải thích: 

“Bất kể là gì, dù nghệ thuật hay bản năng, những gì khắc vào ta những hoàn cảnh sống liên hệ với những người khác gây hại cho ta nhiều hơn là có lợi. Chúng ta lừa dối bản thân điều gì thực sự là hữu ích để làm vẻ bề ngoài phù hợp với ý kiến chung. Chúng ta ít quan tâm tới bản chất bên trong của mình hơn là về cách người khác thấy.”

Nhưng để trở thành một trong số ít những người có thể ngừng nhìn vào người khác để sống, ta cần xóa bỏ sợ hãi về sự chế giễu, từ chối và phản đối của người khác. Người sợ hãi những điều như vậy sẽ luôn là những người theo chủ nghĩa tuân thủ, do đó mãi mãi mắc căn bệnh mà Jung đề cập. Chính vì thế, khi công nhận cách tốt nhất để loại bỏ nỗi sợ là đối mặt với nó, chúng ta có thể chuyển sang thực hành triết học, hành xử có chủ ý theo cách thu về sự phản đối của xã hội. Thượng nghị sĩ La Mã Cato, một tín đồ của triết học Khắc kỷ, sống vào thế kỷ đầu tiên trước Công nguyên là người ủng hộ thực hành này và như William Irvine đã viết trong cuốn sách Hướng dẫn cuộc sống tốt đẹp: Nghệ thuật cổ đại của niềm vui khắc kỷ:

“Một cách để vượt qua ám ảnh về giành được sự ngưỡng mộ của người khác chính là làm những việc có thể khiến người khác coi thường. Cato đã đưa ra quan điểm phớt lờ các quy tắc của thời trang. . Theo Plutarch, Cato làm điều này không phải vì ông “tìm kiếm vinh quang vô nghĩa” mà ngược lại, ông ăn mặc khác để quen với việc “chỉ nên xấu hổ về những điều thực sự đáng xấu hổ, và phớt lờ ý kiến kém quan trọng về những điều khác”. Nói cách khác, Cato đã cố ý làm như vậy đơn giản để tạo ra thái độ coi thường từ người khác, từ đó có thể tập thói quen bỏ qua sự coi thường của họ. ”

Một nhân vật nổi tiếng khác cũng tham gia vào thực hành này là Diogenes the Cynic sống ở thế kỉ 4 trước công nguyên. Gần như ngày nào Diogenes cũng có những hành động gây ra sự chế giễu, từ chối và coi thường. Chẳng hạn ông ta sẽ đi vào rạp chiếu phim trong khi tất cả mọi người đang ra ngoài. Khi ông làm vậy, mọi người sẽ chế nhạo ông và hỏi ông làm vậy để làm gì. Ông trả lời:

“Bạn có xấu hổ không khi bạn đang đi nhầm hướng trong cuộc sống mà lại chế giễu tôi chỉ vì tôi đi ngược?”

Diogenes đã thành công trong việc ngừng quan tâm tới những gì người khác nghĩ về mình và đạt đến mức độ tự do mà hầu hết mọi người chỉ có thể mơ ước - những luồng ý kiến của người khác không còn cản trở ông nữa, gánh nặng công nhận xã hội không còn là vấn đề với ông. Và thay vì định hình cuộc sống của mình để trở nên tốt đẹp trong mắt người khác, mục đích duy nhất của ông là nuôi dưỡng sự cao thượng của bản thân thông qua làm chủ cơ thể và tâm trí. 

“Khi ai đó nói với Diogenes, "Hầu hết mọi người cười nhạo anh ", ông trả lời, "Có lẽ những con lừa cũng đang cười nhạo họ đấy thôi; nhưng cũng giống như họ không để ý đến những con lừa, tôi cũng không quan tâm.”

Cách tiếp cận cuộc sống này không khiến Diogenes bị đồng nghiệp coi thường mà thay vào đó, nhiều nhân vật nổi tiếng còn ngưỡng mộ ông. Alexander Đại đế ngưỡng mộ ông tới mức nói rằng: 

“Nếu ta không phải Alexander, ta sẽ là Diogenes”

Trong khi đó, nhà triết học Khắc kỷ vĩ đại Epictetus coi Diogenes là ví dụ hiếm hoi về một nhà hiền triết ngoài đời thực:

“Nhưng tôi có thể cho bạn thấy một người tự do để giúp bạn khỏi phải tìm kiếm một ví dụ nào khác nữa. Diogenes là một người tự do. "

Để hướng tới lý tưởng của Diogenes, chúng ta cần áp dụng tư duy sau đây khi tham gia vào thực hành của mình: không thực hiện những hành vi không phù hợp chỉ để trông giống như một kẻ ngốc, cũng không để thu hút sự chú ý hoặc làm phiền mọi người. Mục đích là tìm hiểu thêm về bản chất con người và tiềm năng của chính chúng ta. Chúng ta đang thực hành cái mà Nietzsche gọi là “quan sát tâm lý” và vì vậy, khi hành động đó gây ra chế giễu hoặc phản đối, ta có thể theo lời khuyên của nhà triết học Arthur Schopenhauer, người đã tư vấn như sau:

“Nếu bạn bắt gặp bất kỳ hành vi không tốt hoặc ngu ngốc nào, hãy cẩn thận đừng để mình bị ảnh hưởng hoặc đau khổ. Hãy chỉ coi đó như sự bổ sung về kiến thức cho bạn - một thực tế mới cần được xem xét khi nghiên cứu tính cách của con người. Thái độ của bạn lúc đó giống như thái độ của nhà khoáng vật học, người tình cờ gặp một mẫu vật điển hình của một khoáng chất."

Một cách khác để giảm bớt nhức nhối khi bị giễu cợt là luôn nhớ rằng, người nhanh chóng phán xét đặc biệt lăng mạ người khác là những người ​​kém quan trọng nhất. Họ không phải là những người có trí óc sáng suốt mà là nạn nhân của căn bệnh phương Tây, những người sử dụng lời chỉ trích như một phương tiện để phóng chiếu sự đau khổ và tự căm ghét của họ lên người khác, như Epictetus đã viết:

“Ai là người mà bạn luôn ngưỡng mộ? Không phải là những người bạn quen với việc cho rằng họ bị mất trí sao? Vậy liệu có phải bạn muốn được những người mất trí ngưỡng mộ không? ”

Thực hành triết học cổ xưa về việc tự nguyện tiếp xúc với sự chế giễu và bị từ chối này sẽ đúc kết cho chúng ta một bài học quan trọng: thế giới không kết thúc khi ai đó giễu cợt chúng ta. Không có gì đáng sợ khi người khác không chấp nhận cách làm của ta miễn là ta cảm thấy thoải mái với hành động của mình. Theo thời gian những lời xúc phạm và đánh giá tiêu cực của người khác sẽ trở thành những lời nói suông, có thể tới tai ta nhưng không ảnh hưởng gì đến tâm trí. Ta sẽ không còn cảm thấy phải nhìn vào người xung quanh để sống. Và nếu chúng ta sẵn sàng lắng nghe tiếng gọi sâu thẳm trong mình, một cuộc sống tuyệt vời hơn sẽ mở ra trước mắt. Không còn sự chế giễu sợ hãi, chúng ta sẽ không còn là nạn nhân của căn bệnh phương Tây.

“Đỉnh cao của chủ nghĩa anh hùng mà một cá nhân có thể đạt được là biết cách đối mặt với sự chế giễu; tốt hơn vẫn là biết cách làm cho bản thân trở nên lố bịch và không lùi bước trước những lời chế giễu. "   (Miguel de Unamuno, Cảm quan bi kịch về cuộc sống)

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _

Dịch bởi : Vân Anh

Biên tập : Cẩm Ly

Nguồn: https://academyofideas.com/2021/01/why-caring-what-others-think-breeds-mental-illness/ 

Nguồn ảnh: Pexels