Thiếu tự tin: cơ chế tâm lý và các liệu pháp hiệu quả
Cả 2 vấn đề này thường có liên quan với nhau nhưng có 2 cơ chế riêng. Làm thế nào để hiểu? Làm thế nào để khắc phục? Có những liệu pháp nào giúp đỡ để phát triển sự tự tin? “Bạn cần học cách tự tin vào chính mình!”Cả 2 vấn đề này thường có liên quan với nhau nhưng có 2 cơ chế riêng. Làm thế nào để hiểu? Làm thế nào để khắc phục? Có những liệu pháp nào giúp đỡ để phát triển sự tự tin?
“Bạn cần học cách tự tin vào chính mình!”
Đây là điều mà người ta hay nói với bạn: “Bạn phải tự tin chứ!”, “Sự tự tin là rất quan trọng đó!”, “Không khó khăn gì trong việc tự tin vào bản thân!”, “Bạn phải học cách yêu chính mình”, “Chính việc làm giảm giá trị mình mới đáng xấu hổ!”, “Bạn đâu có yếu kém”, “Bạn đâu có thiếu nền tảng gì đâu”, “Đừng phức tạp mọi thứ lên như thế chứ!”….
Vậy thì thiếu tự tin (tự đánh giá bản thân yếu) là gì?
Theo một thống kê không chính thức, có khoảng 8,75% dân số thiếu tự tin vào bản thân. Họ không cảm thấy thoải mái khi đối diện với một tình huống nào đó, thường là không dám nói, không dám phát biểu, các kế hoạch của họ do đó cứ bị cản trở.
Có một sự thiếu hụt nào đó, thậm chí có thể nói là chưa trưởng thành trong sự nhìn nhận bản thân khiến cho một số hoạt động nào đó tốn vô cùng nhiều năng lượng: nói về bản thân trong phỏng vấn tuyển dụng, thuyết phục khách hàng tiềm năng, giao dịch điện thoại, xây dựng hoặc tương tác với mạng lưới… Vẫn chưa có thang đo toàn cầu nào cho các hành vi cụ thể của sự đánh giá bản thân yếu: cảm giác không thoải mái xuất hiện đồng thời với sự thiếu tự tin, và điều này cũng khác nhau ở mỗi người. Việc nói “chẳng có gì phải sợ/ngại cả” thì cũng vô ích với người lo âu khi động viên họ tự tin trong cuộc phỏng vấn tuyển dụng, bởi vì lý do đã không được nhìn thấy ở bên trong bản thân họ.
Đôi khi người ta ghép sự thiếu tự tin với sự nhút nhát. Sự nhút nhát thường là do sự thu rút vì cảm giác thiếu an toàn trong một số tình huống nào đó. Còn thiếu tự tin liên quan đến khả năng đối diện với các tình huống đưa ra. Thế rồi, hiển nhiên là họ không cảm thấy chắc chắn trong bản thân mình, bởi vì chúng ta không luôn có mọi tài năng cần thiết để đối diện với tất cả mọi điều trong cuộc sống. Tuy nhiên, tự nhận ra bản thân và nhận biết khả năng của chúng ta cho phép chúng ta cảm thấy tốt hơn khi đối mặt với cuộc sống nghề nghiệp của mình.
Hậu quả của sự thiếu cảm giác an toàn
Sự khó ở sinh ra từ sự thiếu tự tin có thể sinh ra sự vụng về trong các mối quan hệ, thậm chí thiệt thòi.
Hành vi lưỡng lự, biến thành kẻ xin xỏ, cảm thấy mình là nạn nhân;
Hạ thấp các khả năng thực có của mình;
Cũng có khi ngược lại: đánh giá quá cao, phóng đại, ngạo nghễ;
Cơ chế về sự tự tin
Nói một cách khác, làm thế nào người ta tự tin được? Làm thế nào để nâng cao sự tự tin? Cơ chế tâm lý nào làm tiêu tan sự đánh giá tốt về bản thân và đẩy chúng ta vào thế duy trì nó và phát sinh bao điều phức tạp?
Cơ chế trung tâm của sự thiếu hụt cảm giác tự tin (mà người ta cũng tìm thấy ở những người nhút nhát) là hiện tượng tâm lý được gọi là cảm kháng, điều khá khó diễn đạt. Lấy ví dụ, nếu tôi nói với bạn: “Đừng nghĩ tới con mèo đang chạy theo sau con chuột!”, bạn sẽ nghĩ ngay đến con mèo chạy theo sau con chuột. Nếu tôi nói với bạn: “đừng nghĩ đến lỗi lầm của bạn”, bạn sẽ nghĩ ngay tới nó. Nếu bạn tự nói với mình: “dừng việc tự nói mình vô tích sự, xấu xí, tồi tệ!”, bạn sẽ nghĩ đến rằng bạn là vô tích sự, rằng mình xấu xí, tồi tệ.
Do đó, có một nghịch lý thế này:
Người ta càng tăng cường việc không nghĩ, người ta càng nghĩ
Người ta càng tăng cường việc không cảm thấy căng thẳng, người ta càng cảm thấy căng thẳng
Người ta càng tăng cường việc không cảm thấy mình nhút nhát, người ta càng cảm thấy mình nhút nhát
Người ta càng tăng cường việc đánh giá tốt hơn bản thân, người ta lại càng cảm thấy thiếu tự tin vào bản thân.
Bạn đang cảm thấy khó hiểu? Tức là, một phần của bạn cố gắng thuyết phục bạn là bạn là một người có giá trị, còn phần kia thì lại đánh giá bạn chẳng là gì cả. Tương tự vậy, bạn càng cố không nghe, thì bạn lại càng nghĩ?
Vậy thì làm gì bây giờ? Làm thế nào để không còn tự dằn vặt, băn khoăn như vậy? Làm thế nào để dừng các ý nghĩ? Làm thế nào để phát triển sự tự tin? Làm thế nào để đánh giá bản thân tốt, điều mà hầu hết những người khác dường như đều có?
Một số liệu pháp hiệu quả để tìm lại sự tự tin
Thiếu tự tin ư? Việc nói về nó chẳng có ý nghĩa gì. Người ta đã chả nói với bạn nhiều lần rằng bạn tốt mà, và mỗi lần thì bạn đều nghi ngờ điều đó. Và người ta càng nói, bạn lại càng nghi ngờ nhiều hơn. Đó là cơ chế trung tâm của sự thiếu tự tin. Bằng chứng, lý lẽ, lắng nghe nói chung đều không đủ để học cách lấy lại sự tự tin vào bản thân.
Tuy nhiên, có một số chiến thuật trị liệu giúp đỡ bạn đạt được sự tự tin vào bản thân mình, khá hiệu quả, có thể gọi đó là những chiến thuật ngắn hạn. Có thể kể đến:
Liệu pháp Gestalt
Liệu pháp hành vi
Lập trình tư duy, thôi miên
Các bạn hãy tìm hiểu sâu hơn về các liệu pháp, và nếu mình có khó khăn, thì hãy tìm cho mình một liệu pháp phù hợp.
Ngô Thị Thu Huyền
Tham khảo:
http://www.ithaquecoaching.com/.../3-cles-pour-augmenter...
Nguồn: WhyPsychology
Ảnh: Unplash