Vì sao bị từ chối lại đau đến như vậy?

Nỗi sợ bị từ chối là một trong những nỗi sợ hãi sâu sắc của con người. Trước đây, nỗi sợ này tồn tại trong những mối quan hệ gắn bó thân thuộc bao gồm gia đình, bè bạn, và các mối quan hệ lãng mạn khác. Giờ đây, khi những ứng dụng giao tiếp thông minh và các trang mạng xã hội phát triển, chúng ta có thể kết bạn với hàng nghìn người trên facebook, instagram lên đến hàng trăm follow, thì việc những người bạn ngó lơ các bài viết, bỏ qua những dòng trạng thái cập nhật của bản thân, hay chậm trễ trong việc trả lời tin nhắn, thì chúng ta lại cảm thấy mình chẳng khác gì đang bị từ chối vậy.

Ngoài những loại từ chối nho nhỏ đó, chúng ta vẫn bị tổn thương bởi những sự từ chối nghiêm trọng và có sức tàn phá hơn. Khi vợ hoặc chồng quyết định rời bỏ mình, khi bị thôi việc, bị bạn bè hắt hủi, bị gia đình hoặc xã hội quay lưng vì lối sống của bản thân, nỗi đau mà chúng ta phải chịu có thể làm ta tê liệt. Tuy nhiên, việc bị từ chối dù lớn hay nhỏ, đều có một điểm chung – nó luôn đau đớn, và đôi khi còn đau hơn là chúng ta tưởng tượng.

Điều gì đã làm nên những nỗi sợ hãi như thế?

Những nhà tâm lý học tiến hóa tin rằng, việc này có nguồn gốc từ khi chúng ta còn là những kẻ săn bắt hái lượm sống theo bầy đàn. Vì không thể tồn tại một cách riêng lẻ, việc bị tẩy chay chẳng khác nào là bản án tử hình đối với mỗi người cả. Kết quả là, chúng ta phát triển một cơ chế báo nguy từ sớm để báo động với chúng ta khi gặp nguy hiểm “bị đá khỏi đảo” bởi những người trong bộ tộc – và đó chính là sự từ chối. Những người cảm thấy đau đớn vì bị từ chối thường sẽ thay đổi hành vi của họ, được cho phép ở lại trong bộ tộc, và được truyền lại cho đời sau.

Nhìn nhận ở khía cạnh sinh học, bên trong mỗi chúng ta đều tồn tại một khao khát – mong muốn “được thuộc về”. Với nhu cầu này, chúng ta luôn sợ hãi bị nhìn nhận, đánh giá theo hướng tiêu cực. Trong tâm trí ta luôn vẽ nên viễn cảnh về việc bị cắt đứt, chia ly hoặc bị cô lập, và viễn cảnh này khiến bản thân luôn lo lắng với việc phải ở một mình hay thay đổi một điều gì vốn đã quen thuộc trong cuộc sống.

Ở cấp độ nhận thức, việc bị từ chối được bản thân xem như là một dấu mốc – xác nhận nỗi sợ hãi tồi tệ nhất trong đời – rằng có thể chúng ta không thể yêu thương, và mình sinh ra đã được định sẵn để cô đơn như vậy, hoặc tồi tệ hơn, ít nhất có ai đó đã từng tồn tại suy nghĩ, bản thân mình không có giá trị và mình chẳng xứng đáng để được yêu thương, tôn trọng. Khi những suy nghĩ dựa trên nỗi sợ hãi này cứ quay cuồng trong tâm trí, chúng ta có thể trở nên kích động, lo lắng hoặc trầm cảm. Điều này tạo nên những ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần của mỗi người.

Ảnh: Pexels

Nỗi đau lớn nhất là tự từ chối chính bản thân mình

Phần lớn nỗi sợ bị từ chối của chúng ta có thể bắt nguồn từ những tổn thương và đau đớn trong quá khứ. Sự lo lắng của bản thân đối với những trải nghiệm khó chịu thúc đẩy những hành vi không phù hợp bên trong mỗi người. Chẳng hạn, chúng ta sẵn sàng chọn né tránh một ai đó mà bản thân yêu thích hơn là mạo hiểm tiếp cận. Ta kìm nén, không thể hiện cảm xúc chân thực của bản thân. Và tệ hơn, chúng ta bỏ rơi người khác trước khi họ có cơ hội từ chối mình. Chính nỗi sợ bị từ chối vô hình trung đã dựng sẵn một bức tường chắn khổng lồ – ngăn cản bản thân giao tiếp với thế giới, và kết nối với chính mình.

Có thể nói, những tổn thương lớn nhất vì bị từ chối thường là do chúng ta tự gây nên. Bởi lẽ, phản ứng tự nhiên của chúng ta khi người yêu rời bỏ hay bị đánh rớt trong kỳ phỏng vấn không chỉ là tự liếm vết thương mà còn trở nên cực kỳ nghiêm khắc với bản thân. Chúng ta tự gán cho mình những cái tên, than vãn về những thiếu sót của mình và cảm thấy chán ghét bản thân. Nói cách khác, khi lòng tự tôn của chúng ta bị thương tổn, chúng ta còn chà đạp thêm lên nó nữa. Làm như thế chỉ có hại cho cảm xúc lẫn tâm trí, thế mà mỗi chúng ta ai cũng từng làm thế mỗi khi bị từ chối trong đời.

Làm thế nào để vượt qua nỗi đau bị từ chối?

Điều quan trọng là cần xác định kích thích gây ra nỗi sợ hãi. Thông qua việc nhận thức được các tình huống hoặc hoàn cảnh mà bản thân đang chủ động tránh né, chúng ta nhận ra sự sợ hãi của mình là có lý do.

Tiếp theo, chúng ta cần biến sự tránh né thành hành động. Hãy mạnh mẽ thực hiện mục tiêu của bản thân nếu chúng thật sự quan trọng và có ý nghĩa, ngay cả khi điều đó làm tăng nguy cơ bị từ chối. Dù tránh né mang lại cho bản thân cảm giác an toàn, nhưng sự tránh né dài hạn chỉ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực.

Bên cạnh đó, hãy nhắc nhở bản thân rằng nỗi đau bị từ chối là một cảm giác bình thường và nó sẽ qua đi, giống như bất kỳ cảm giác đau đớn nào khác. Chúng ta không thể kiểm soát hoàn toàn việc ý tưởng mà bản thân đề xuất có thể bị đồng nghiệp bác bỏ, nhưng ta có thể kiểm soát cảm xúc của mình và bản thân có thể rèn luyện để trở nên mạnh mẽ hơn về mặt cảm xúc.

Và cuối cùng, ta hãy xem lời từ chối như một cơ hội để mỗi người tự nhận thức lại bản thân và thay đổi theo hướng tích cực. Việc bị một ai đó từ chối tình cảm đều có thể bắt nguồn từ một lý do nào đó. Thời điểm có thể không đúng, chúng ta có thể không phù hợp, bản thân có thể chưa chuẩn bị sẵn sàng cho chuyện yêu đương. Vì biết đâu, trong tương lai, khi bản thân đã đủ tốt, đủ yêu quý chính mình, chúng ta sẽ gặp được một ai đó xứng đáng với tình cảm, yêu những điều tốt đẹp và cả những nỗi sợ hãi xấu xí, sần sùi bên trong của mình, nhỉ? Rốt cuộc, nếu cuộc đời không chất chứa nỗi đau, làm thế nào mà chúng ta lớn khôn lên được.

---

Tác giả: Trúc Phạm

Ảnh: Pexels

Tài liệu tham khảo:

1. Guy Winch (2015). Why rejection hurts so much — and what to do about it. Truy xuất từ: https://bom.to/8UVZvm96kRCaNK
2. John Amodeo (2014). Deconstructing the Fear of Rejection. Truy xuất từ: https://bom.to/CY52rejPNZMJ5y
3. Theo Tsaousides (2018). How to Conquer the Fear of Rejection. Truy xuất từ: https://bom.to/FDWyCjd3ildzWT